Foto van de week 18-24 oktober 2021

ANSICHTEN afl. 151 Haaksbergen, Sonnevanck [nu De Blanckenburgh]

Twee fraaie opnamen van ruim een eeuw geleden van ‘Sonnevanck’, het statige huis dat we nu als villa ‘De Blanckenborgh kennen. Op deze foto’s is het huis, dat in 1909 werd gebouwd, nog maar enkele jaren oud en hadden de bomen in het park hun eerste jaarringen gevormd.

Beide kaarten zijn uitgaven van de Haaksbergse vestiging van Van den Broek & Adolfs aan de Markt.
De bovenste foto, met links het koetshuis, is in 1917 door ene Hendrik aan “den Jongejuffrouw Cato van Harten, Bisschopstraat 25 in Oldenzaal” gestuurd.
De onderste foto met op de achtergrond windmolen De Korenbloem is in de zomer van 1914 gepost voor “Mej. M. Koning, Bella Vista, Arnhem, Velperweg 68”. Kennelijk was Bella Vista, nu de naam van een zijstraat van de Velperweg, destijds een statig huis aan de Velperweg. De afzender was “Uwe Freule Schwartezenberg”. Deze freule, kennelijk op vakantie in Twente, schrijft: “Beste Juffr. Koning, Hoe gaat het U? Ik geniet erg van m’n vacantie; ’t weer is dan ook zoo mooi! Nog een weekje en dan kom ik weer terug. Met vr. groeten”. Wie freule Schwartzenberg precies was komen we door het ontbreken van haar voorletters vermoedelijk niet te weten. In ieder geval zal ze voluit een barones thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg zijn geweest. Deze oeroude adel uit het Frankenland had zich voor 1800 in Friesland gevestigd en enkele telgen woonden begin 20e eeuw in Arnhem en omgeving.
Bijzonder op de onderste foto is dat men het gras in die tijd ‘liet maaien’ door een schaapskudde. Het was natuurlijk crisistijd (begin Eerste Wereldoorlog), maar het kan ook een vriendendienst van ‘noaber’ Berend Jan te Wieriker alias Aolbers-Berend (1855-1933) zijn geweest. Berend was één van de bekendste schepers uit die tijd. Hij was landbouwer op het erve Aolbersboer aan de Smitterijweg en staat behalve als herder eveneens bekend als de laatste markerichter van Honesch.

Voorgeschiedenis villa en park
Het huidige park De Blanckenborgh is bijna 1,5 ha groot. De grond behoorde in 1832 toe aan de marke Haaksbergen & Honesch. Er lag toen nog een groot heideveld, niet ver van het dorp. Het grootste deel van het huidige park kwam na de markedeling in handen van de familie Eijsink van hotel De Moriaan en was geleidelijk aan ontgonnen. Er ontstonden hier enkele percelen wei- en bouwland omgeven door houtwallen met eiken, die nu nog te vinden zijn aan de kant van de Wiedenbroeksingel. De oudste dochter van logementhouder Graads Eijsink (1808-1884) en zijn eerste vrouw Geertrui Schuurmans erfde de grond waarop nu De Blanckenborgh staat. Deze dochter, Cornelia Eijsink (1833-1891) trouwde met kuiper/winkelier Antoon Ottink (1833-1903). Zij woonden op de plek van het huidige pand Markt 2 (De Kornuiten). Drie van hun kinderen erfden de grond. Dit waren de bakkers Bernard (vanaf 1905 Molenstraat, café Ottink) en Gerhard Ottink (Markt 2) en hun zuster Geertruida, die de productie van haar broers als winkelierster ‘aan de man’ bracht. In 1905 verkochten zij de grond aan de familie Wisselink-van Dam. In de periode tot 1909 kocht deze familie ter afronding nog enkele kleine percelen aan, waarna het grondgebied van het huidige park ontstond.

De familie Wisselink
Textielfabrikant Gerrit Willem (Willem) Wisselink (1881-1954) was in 1881 in Haaksbergen geboren. Hij was de kleinzoon van het echtpaar Wisselink-Jordaan en vernoemd naar zijn grootvader, die onderwijzer was geweest in Buurse en Hellendoorn. Willems vader Jan Herman Wisselink (1847-1904) was aanvankelijk als ‘reizend agent’ binnen de firma Jordaan werkzaam. De textielfabriek werd toen gerund door zijn drie ooms Hendrik, Willem en Frits Jordaan. Twee zonen van Hendrik zouden de volgende generatie Jordaan als firmanten gaan vormen, maar één van hen overleed plotseling in 1892. Hierna werd neef Jan Herman Wisselink klaargestoomd voor de directie. Hij nam in 1898 de plaats in van zijn oom Willem, die de algemene leiding had. Wisselink was de commerciële man binnen de directie en volgens de overlevering in de zaak zeer geliefd. Zijn zoon Gerrit Wisselink bezocht in zijn jonge jaren de drie-jarige H.B.S. te Heerenveen en de school voor Nijverheid en Handel te Enschede en ontving vervolgens zijn opleiding aan de Hoge Weefschool te Chemnitz en in Lancashire en Schotland. Twee jaar na het overlijden van zijn vader was Willem hem in 1906 als fabrikant en lid van de fa. D. Jordaan & Zonen opgevolgd. Willem huwde in 1905 te Wisch met Davina Cornelia (Davina) van Dam, in 1883 geboren in Middelharnis. Het paar ging wonen in ‘Het Witte Paard’, het stamhuis van de familie Jordaan in Haaksbergen, aan de Markt (nu raadszaal). Hier werden zij de ouders van twee dochters: Betsy (1906) en Mimi (1907).

Bouw Sonnevanck
Huize Sonnevack werd gebouwd in opdracht van G.W. Wissselink. De Wisselinks wensten een statig landhuis op hun grond aan de Enschedesestraat en schakelde de kennis en vaardigheden van architect Gerrit Beltman (1843-1915) uit Enschede in. Deze ontwierp in januari 1909 een “landhuis voor den weled. heer G.W. Wisselink JHzn te Haaksbergen”. Men was het kennelijk snel eens en de bouw kon starten. In maart 1909 werd de eerste steen gelegd door de twee dochters van het echtpaar Wisselink. Deze steen uit 1909 bevindt zich tegenwoordig rechts naast de ingang van het restaurant en kent het volgende opschrift: “E. Wisselink – M.H.H. Wisselink, maart 1909” [E= Elisabeth (Betsy) en M.H.H. = Maria Helena Hendrika (Mimi)].



Sonnevanck als woonhuis voor de Wisselinks
Eind 1909 was het huis gereed. Het kreeg het adres wijk E nr. 130a. De Wisselinks betrokken met twee dochters hun nieuw landhuis dat ze de naam Sonnevanck hadden gegeven. Inwonend waren drie dienstbodes: Antonia Johanna Berendina Renskers (Wisch 1885), Anna Westendorp (1887) en Clara Gezina Christina (Siena) ten Voorde (1893), die na haar dienstbare periode huwde met Hoebink. In 1910 werd het gezin Wisselink uitgebreid met zoon Jan Herman (Herman). Met drie kinderen van 2 tot 6 jaar bleek in 1912 een kinderjuffrouw noodzakelijk. Deze werd gevonden in de persoon van de Friezin Wilemina Scholte (1887) uit Schoterland, die vanaf juni dat jaar op Sonnevanck verbleef.
In de zomer van 1913 vond er een tweede gezinsuitbreiding op Sonnevanck plaats en werd dochter Willemina Wisselink geboren. Haar roepnaam was Wimmy. Begin 1916 sloeg het noodlot toe. Oudste dochter Elisabeth (Betsy) overleed op 15 januari op 9-jarige leeftijd. Haar overlijden werd bekend gemaakt in de kranten. “Heden overleed, tot onze diepe droefheid, onze lieve Besty (!), in den ouderdom van bijna tien jaar. G.W. Wisselink J.Hzn. en D.C. Wisselink-van Dam, Haaksbergen 15 januari 1916”.

overig inwonend personeel op Sonnevanck:
In 1911 werd er een vierde dienstbode aangenomen, namelijk Grada Berendina Breukelaar (1881) uit Wisch, waarna enkele maanden later de eerste dienstbode, Renskers, naar haar geboorteplaats vertrok. Anna Westendorp werd in 1913 vervangen door Hermina Johanna Harterink (1893) uit Wisch. Zij vertrok op haar beurt begin 1915, waarnaar haar plaats werd ingenomen door Hermina Gerritdina Hannenberg (1898) uit Hengelo (O). In 1917 werd zij vervangen door Cornelia Greben (1895) uit Hennaarderadeel (Friesland). Zij vertrok al na twee maanden en werd vervangen door de Haaksbergse Johanna Hendrika ten Hoopen (1898).
Vertrek naar Enschede
Op 7 oktober 1918 vertrok het echtpaar Wisselink met hun drie kinderen Mimi, Herman en Wimmy en het inwonende personeel naar Enschede. Binnen de directie van Jordaan was wrijving ontstaan tussen Wisselink enerzijds en de Jordaans anderzijds.Wisselink voelde zich ondergesneeuwd en had besloten met zijn kapitaal uit de firma te treden. Hij verkocht villa Sonnevanck en liet zijn geboortedorp achter zich. In Enschede richtte hij in 1918 de N.V. G.W. Wisselink’s Textielmaatschappij en Handelsvennootschap op. Hij begon met 50 man personeel en dat aantal verdubbelde zich al snel. In Enschede woonden de Wisselinks aan de Tromplaan. In 1920 overleed Davina Wisselink op 37-jarige leeftijd. Gerrit Wisselink hertrouwde amper een jaar later, in 1921, met Regina Dorothea Houwert, geboren in 1897 te Medemblik. Zij was de zuster van Tinus Houwert, directeur van uitgeverij Van der Loeff en dagblad Tubantia. Het gezin Wisselink werd hierna nog uitgebreid met drie kinderen, twee dochters en een zoon. Gerrit Wisselink werd via zijn zwager commissaria bij N.V. voorheen Firma M.J. van der Loeff / dagblad Tubantia te Enschede. Hij was verder bestuurslid van de gezamenlijke weverijen in Nederland en van de Libarale Staatspartij, provincie Overijssel, kring Twente. Gerrit Willem Wisselink, bouwheer van villa Sonnevanck, overleed op 4 februari 1955 te Enschede en werd vier dagen later naast zijn eerste vrouw begraven op de Oosterbegraafplaats in Enschede.

Van Sonnevanck naar Blanckenborgh
In 1918 was villa Sonnevanck verkocht aan de ‘Twentsche Wollenstoffenfabriek NV’, van de gebroeders Ten Brink en Floris Eijsink,AAA voormalig hotelhouder op ‘de Moriaan’. Sonnevanck werd het woonhuis van directeur Leo ten Brink en zijn vrouw Mine Eijsink, de zuster van Floris. Mine kwam hierdoor te wonen op de grond die haar grootvader Graads Eijsink op ‘de Moriaan’ ooit bezat, maar dit was niet voor lang. In 1921 stond villa Sonnevanck wederom te koop en werd het verkocht aan fabrikant J.G. Jordaan. De familie Jordaan bewoonde de villa tot 1970 en had deze direct na aankoop de huidige naam De Blanckenborgh gegeven.

Bronnen:
- Bevolkingsregisters Haaksbergen wijken A en E
- Kadastrale Leggers
- Heeren en Helden van Haaksbergen
- genealogie Jordaan
- Een eeuw Stichting Groot Scholtenhagen
- Nederlands Adelsboek.
- Collectie familieadvertenties CBG, Den Haag.

Foto afkomstig van de Facebookpagina Oud-Haaksbergen: https://www.facebook.com/groups/171140093245568, geüpload met commentaar door Eric Ooink van de Historische Kring Haaksbergen