Foto van de week 29 maart - 4 april 2021

Deze ansichtkaart met opschrift ‘Watermolen bij Haaksbergen’ ontving ik afgelopen week vanuit Berlijn. Het Nederlandse woord ansichtkaart is overigens vanuit het Duits ontstaan. Een ansichtkaart (ook ansicht of prentbriefkaart) is een kaart met op de ene zijde een afbeelding. In de eerste tijd, eind negentiende eeuw, noemde men het ook wel aanzichtkaart. Het woord is dan ook een verkorting van het Duitse Ansichts(post)karte.
De ingekleurde foto is waarschijnlijk de oudste die er is van de Oostendorper Watermolen. De foto zal rond 1900 zijn genomen. De kaart is een zogenaamde ‘voorloper’. Bij deze oorspronkelijke ansichtkaarten was de hele achterkant gereserveerd voor de adressering. Tot 1905 mocht in Nederland de achterkant van een prentbriefkaart alleen gebruikt worden om naam, adres en woonplaats op te schrijven. Soms zie je bij deze kaarten de geschreven teksten op de voorkant staan, hoewel het eigenlijk niet mocht. Sommige mensen hadden zoveel te vertellen dat ze hun boodschap op de meest creatieve manieren, soms uitermate klein, op de voorkant priegelden. Bij deze kaart was de afzender ene Gijs. De kaart was bestemd voor: ‘Mejuffrouw C.M.L. Plet aan de Tweebaksmarkt in Leeuwarden’.
Gijs schreef zijn boodschap ’s morgens 21 Mei 1904. We laten Gijs even aan het woord.

“L.S. [Lectori salutem, werd vroeger veel als aanhef gebruikt]
Gisterenavond zijn wij met onze dochters behouden te Groenlo aangekomen en heb ik vanmorgen een fietstochtje hierheen ondernomen. Met mijn vader gaat het langzaam vooruit, maar zal hij voorlopig nog wel huis arrest hebben. Henri is er nu gelogeerd en zal hen wel opvroolijken. Bedank je moeder voor haar vriendelijk schrijven, het welk wij bij gelegenheid hopen te beantwoorden. Meta’s Henri’s brief heb je zeker wel ontvangen? Het is nu alweer eene week geleden, dat je bij ons was. Waar blijft de tijd? Je aangename Pinksterdagen toewenschende, met vele hartelijke, groeten, ook voor je ouders, als steeds: Je Gijs”.

Gijs plakte er een postzegel op van 2,5 cent en postte hem in Haaksbergen, waar de kaart op 21 mei werd afgestempeld. Een dag later was de kaart al in Leeuwarden, getuige de tweede poststempel.

Het bijzondere aan deze foto: een vierde rad
Op de foto valt een detail op als je naar de raderen van de molen kijkt. De Oostendorper Watermolen kent tegenwoordig (in ieder geval al meer dan 100 jaar) drie onderslagraderen. Op dit unieke plaatje zijn de restanten van een vierde rad zichtbaar.
In het standaardwerk over watermolens in Twente en de Achterhoek, ‘Molens, Mulders, Meesters’, van Herman Hagens uit Almelo valt het volgende te lezen over een verslag van de heren Staring en Stieltjes uit 1847: “In de tabel van kunstwerken in de Buurserbeek van 1847 noemen deze heren als eigenaar van de molen nog J.H. Stuve en hun beschrijving geeft aan, ‘dat deze molen doorgaans werkte met drie onderslagraderen van 4.4 el. Middellijn en in den zomer met een bovenslagrad van de halve grootte. In den zomer van 1847 heeft de molen een geruimen tijd in het geheel niet, of slechts eenige uren daags met het bovenslagrad kunnen werken’.” In hetzelfde jaar ging de molen over op Stuve’s schoonzoon Jan Willem Greve. De molen kende in de 19e eeuw dus een vierde rad, dat van het bovenslagtype was. Volgens Hagens moet het bovenslagrad begin 20e eeuw zijn weggebroken.

De kaart is uitgegeven door ‘La Rivière & Voorhoeve, Zwolle’. Deze uitgeverij gebruikt op ansichtkaarten ook regelmatig de afkorting L.R.V. Kaarten die je van deze uitgeverij aantreft zijn meestal 100 jaar of ouder. De foto op deze kaart is ingekleurd. Dit was handwerk en dat geeft verschillende resultaten. Dat is te zien aan de foto die ik drie jaar geleden plaatste van een kaart die nooit was verzonden, waardoor ik het jaar moest gokken. Zie:
https://www.facebook.com/groups/171140093245568/... 

Foto afkomstig van de Facebookpagina Oud-Haaksbergen: https://www.facebook.com/groups/171140093245568, geüpload met commentaar door Eric Ooink van de Historische Kring Haaksbergen